әт-Тәүбә сүрәсе күп бәхәсләр тудыра, чөнки ул җиһад турында, ягъни сугыш турында сөйли. Аятьләр безгә дошман белән физик сугышырга чакыра – бу күп аңлатмаларны ача. Түбәндәге аятьләр бу турыда сөйли:
Җиңелчә дә, авыр йөк белән дә чыгыгыз, Аллаһ юлында малларыгыз белән дә, җаннарыгыз белән дә җиһадта катнашыгыз! Әгәр белсәгез иде, бу – сезнең өчен хәерлерәк! Әгәр юнәлеш якын һәм юл да уртача булса, алар, әлбәттә, сиңа иярер иде, ләкин аларга ара ерак булыр, алар Аллаһ белән ант итәчәкләр: ”Әгәр безнең көчебез җитсә, әлбәттә, сезнең белән чыккан булыр идек!” Алар үз-үзләрен һәлак итә. Әлбәттә, Аллаһ аларның ялганчы икәнен белә!(әт-Тәүбә сүрәсе 9:41,42. Х.Сәлман)
42-нче аятьтә шелтә: сугышка юл җиңел булса, алар, әлбәттә, шул юлдан китәрләр иде. Ләкин алар өчен ерак кебек тоелганга, алар көрәштән баш тарттылар. Киләсе аятьләрдә ваемсызлык өчен акланалар. әт-Тәүбә сүрәсе искә төшерә:
Әйт: ”Әллә сез безгә ике яхшылыкның берсен генә булуын көтәсезме? Без сезне Аллаһ Үз газабына Үзе яки безнең кулыбыз белән дучар иткәнен көтәбез! Көтегез, без дә сезнең белән көтәбез!”(әт-Тәүбә сүрәсе 9:52)
Бу өндәү көрәшнең нәтиҗәләре ике төрле булырга мөмкинлеген күрсәтә. Үлем яки җиңү. Ләкин көрәш шулкадәр кискен булса, икесе дә булырга мөмкин – үлем дә, җиңү дә. Гайсә Мәсих озын юл үтеп, Иерусалимга кергәч, шундый көрәшкә керде. Ул анда килеп җиткәч, Зәбур пәйгамбәрләре тарафыннан йөзләрчә ел алдан игълан ителгән пәйгамбәрлекләрнең үтәлешен раслар өчен күктә ярым ай (һилал) балкып торды.
Иерусалимга керү
әл-Исра сүрәсе (Төнге күчерү) Мөхәммәд пәйгамбәрнең төнге сәяхәте турында сөйли, Мәккәдән берүзе Бурак атында сәяхәт итүе турында.
Үз колын төнлә изге мәчеттән, Без аятьләребезне күрсәтү өчен тирә-ягын бәрәкәтле иткән, ерак мәчеткә күчергән затка дан! Ул, хакыйкатьтә, ишетүче, күрүче! (әл-Исра сүрәсе 17:1. Х.Сәлман)
Мәсих шул ук урынга тагын килде, ләкин аның максаты башка иде. Аңа бернинди илаһи билгеләр дә күрсәтелмәде – билгеләр күрсәтү өчен Ул Үзе килде. Ул ачык итеп, көн яктысында килде, төн каплавы астында түгел, һәм канатлы Бурак атында да түгел, ә алдан әйтелгән пәйгамбәрлек буенча яшь ишәккә атланып килде. Гайсәнең ул көнне Иерусалимга ишәккә атланып керүе халык өчен ачык билге иде. Менә ни өчен:
Гайсә Мәсих Лазарны үледән терелткәндә кешеләргә Үзенең җиргә ни өчен килгәнлеген (миссиясен) ачты, һәм Ул Иерусалимга юл тотты. Аның Иерусалимга ничек килүе йөзләрчә ел элек алдан әйтелгән иде. Менә Инҗил нәрсә әйтә:
Икенче көнне бәйрәмгә килгән халык арасында “Гайсә Иерусалимга килә икән” дигән хәбәр таралды. Халык, хөрмә ботаклары тотып, Гайсәне каршыларга чыкты һәм – Һошанна! Раббы исеме белән Килүче һәм Исраил Патшасы мөбарәк! – дип кычкырдылар. Гайсә исә, бер ишәк табып, аңа атланды һәм һәммәсе Изге язмада язылганча булды: “Сион кызы, курыкма! Менә, яшь ишәккә атланып, Синең Патшаң килә.” Аның шәкертләре ул вакытта моны аңламадылар, ә инде Гайсә данланганнан соң, Аның хакында шулай язылган булуын һәм Аңа нәкъ шулай эшләүләрен хәтерләренә төшерделәр. Әлек Гайсә белән бергә булган кешеләр Аның Лазарны кабердән чакырып чыгарып, үледән терелтүе турында сөйләп бирделәр. Аның шундый могҗизалы галәмәт кылганын ишеткәнгә, халык Аны каршыларга чыкты. Фарисейләр исә үзара: – Күрәсезме, безгә бернәрсә дә ярдәм итми. Бөтен дөнья Аның артыннан бара, – диделәр.(Яхъя 12:12–19)
Гайсә Мәсихнең Иерусалимга керүе – Давыт патшаның пәйгамбәрлеге буенча булды.
Борынгы Исраил патшалары, Давыттан башлап, ел саен Иерусалимга тантаналы рәвештә атка атланып керә торган булганнар. Гайсә Мәсих бу традицияне яшь ишәккә атланып Иерусалимга кереп кабатлады. Шул ук вакытта, бөтен кешеләр Аның өчен Зәбурдан гимн җырладылар – кайчандыр Давыт өчен җырланган шул ук гимнны:Әй Раббе, коткарчы! Әй Ходай, өлгертсәнә!Ходай исеме хакына килүче данлаулы! Сезгә Ходай өеннән фатиха бирәбез. Алла – безнең хуҗабыз, Ул безне кабул итә; корбанны бәйләгез, һәм корбан чалу урынының мөгезләренә китерегез.(Мәдхия 117:25–27)
Халык патшаларны хөрмәт итү өчен язылган бу борынгы гимнны җырлады, , Гайсәнең Лазарны үледән терелткәнен белеп, Аны зурлады. Алар Аның Иерусалимга килүенә шатланып “һошанна” дип игълан иттеләр, бу “коткар безне” дигәнне аңлата. Шул ук сүз гасырлар элек Мәдхия 117: 25 тә кулланылган. Ләкин алар нәрсәдән котылырга тиеш? Зәкәрия пәйгамбәр бу турыда пәйгамбәрлек итте.
Зәкәрия пәйгамбәрлегендә Иерусалимга тантаналы керү.
Гайсә Мәсих борынгы патшалар образында тантаналы йөрешне кабатласа да, бу бераз башкача эшләнде. Мәсих исемен игълан иткән Зәкәрия пәйгамбәр шулай ук Аның Иерусалимга ишәккә атланып килүен күрсәтте. Бу вакытлы шкалада Зәкәрия пәйгамбәрнең, шулай ук Пальма якшәмбесе (вербное воскресение) вакыйгаларының прообразы булган башка пәйгамбәрләрнең гомерен күрсәтә
Бу пәйгамбәрлек Яхъя бәян иткән Яхшы хәбәрдә өлешчә китерелгән (зәңгәр төстә күрсәтелгән). Менә Зәкәрия пәйгамбәрнең тулы тексты:
“Шатлан, Сион-кыз, тантана ит, Иерусалим-кыз! Менә, яныңа тәкъва һәм җиңүче Патшаң килә; Ул – тыйнак, күндәм, ишәккә – ана ишәкнең баласына атланып килә. Эфраимдәге сугыш арбаларын, Иерусалимдагы атларны Ул юк итәр; сугыш җәяләре дә сынар. Халыкларга Ул иминлек игълан итәр, Аның хакимлеге бер диңгездән икенче диңгезгә, елгадан җир читенә кадәр таралыр.Сиңа килгәндә Сион-кыз, икебезнең арада корбанлык каны белән беркетелгән килешү хакына тоткыннарыңны сусыз чокырдан чыгарырмын.
(Зәкәрия 9:9–11)
Зәкәрия пәйгамбәрлеге буенча, бу Патша башкалардан аерылып торачак. Ул арбалар, сугыш атлары һәм “сугыш җәясе” белән килмәячәк. Ул теләсә нинди коралдан арындырыр һәм “халыкларга тынычлык игълан итәр өчен” килер. Аңа дошман белән көрәшергә туры киләчәк. Аны каты көрәш көтә – зур җиһад. Патшаның нинди дошман белән сугышуын күргәч, көрәшнең аяусыз авыр икәненә шик юк. Патшалар гадәттә бүтән патшаларга, дошман гаскәрләренә яки үз халкының фетнәчеләренә каршы корал кулланып сугышалар. Ләкин Зәкәрия пәйгамбәрлеге буенча, бу Патша ишәк өстендә килә һәм халыкларга тынычлык игълан итә. Ул “тоткыннарны сусыз чокырдан чыгарачак”. Борынгы Исраилдә чокыр – “кабер” яки “үлем” дип аталган. Бу Патша диктаторлар яки коррупциячел политиклар колы булганнарны түгел, һәм кеше төзегән төрмәләрдәге тоткыннарны да түгел, ә үлем әсирләрен азат итәчәк.
Кешене үлемнән коткару турында сөйләгәндә, без еш кына үлемнең соңрак вакытка күчерелүен аңлатабыз. Сез, мәсәлән, суга баткан кешене коткарып кала аласыз яки авыру кешегә дару бирә аласыз. Мондый “котылу” үлемне тоткарлый, ләкин аннан барыбер котылып булмый. Кеше иртәме яки соңмы барыбер үләчәк. Зәкәрия кешеләрнең үлемнән котылуы турында түгел, ә “үлем әсирләренең”, ягъни инде үлгәннәрнең котылуы турында пәйгамбәрлек итә. Зәкәрия пәйгамбәрлеге буенча, бу Патша, тоткыннарны азат итәр өчен, үлем белән йөзгә йөз очрашачак . Аның бөек көрәше башлана. Мондый җиһад турында беркем дә беркайчан да ишетмәгән. Бу Патша тәмуг упкынына каршы көрәшәчәк һәм үзенең зур батырлыгын, җиһадын башкарачак. Үлемгә каршы җиһадын башкарыр өчен Ул нинди корал кулланачак? Зәкәрия сүзләре буенча, бу Патша “ике арада килешү каны” белән генә киләчәк. Ул үлемне Үз каны белән җиңәчәк – бу аның бердәнбер коралы.
Иерусалимга ишәк өстендә кереп, Гайсә Үзен Патша, Мәсих дип игълан итте.
Гайсә Мәсих ни өчен елады?
Мәсих Пальма якшәмбесендә Иерусалимга кергәч (бу вакыйга шулай ук “Иерусалимга тантаналы керү” дип атала), дин әһелләре Аңа каршы тора башладылар. Лүк Инҗилендә Гайсә Мәсихнең кичерешләре һәм сүзләре язылган.
Иерусалимга якынлашкач, Гайсә шәһәрне күреп, аның язмышы өчен елый башлады һәм әйтте: – Әгәр син, ичмасам, шушы көндә генә булса да, синең тынычлыгың өчен нәрсә кирәген белсәң иде! Әмма бу синең күзләреңнән яшерелгән. Сиңа шундый көннәр килер, дошманнарың, әйләнә-тирәңдә чокырлар казып һәм туфраклар өеп, сине чолгап алырлар һәм һәр тарафтан кысарлар. Сине бөтенләй җимереп бетерерләр, синдә яшәүче кешеләрне кырырлар һәм синдәге бер ташны да үз урынында калдырмаслар, чөнки син Аллаһы яныңа килеп шәфкать күрсәткән вакытны белмәдең. (Лүk 19:41–44)
Гайсә Мәсих дин әһелләренә төгәл җавап бирде, алар “Аллаһы килгән вакытны белмәделәр”. Ул моның белән нәрсә әйтәсе килгән? Алар нәрсәне белмәделәр?
Пәйгамбәрләр билгеле бер көнгә күрсәттеләр.
Бу көннең берничә гасыр алдан, Даниил пәйгамбәр Иерусалимны торгызу турында боерык чыгарылганнан соң, 483 елдан соң Мәсихнең киләчәген хәбәр итте. Безнең исәпләүләр буенча, бу безнең эраның 33 елына туры килә. Бу нәкъ Мәсих Гайсәнең Иерусалимга ишәк өстендә кергән елы. Күп гасырлар алдан әйтелгән бу пәйгамбәрлек шулкадәр дә гаҗәп ки, хәтта кеше ышанмаслык. Ләкин тагын да гаҗәберәге – Мәсихнең килүен бер тәүлеккә кадәр төгәллек белән исәпләп була! (Монда чыганак турында мәгълүмат).
Иерусалимны торгызу турындагы указ кайчан чыккан, һәм аннан санау башланган? Бездә төгәл мәгълүмат бар:
“Артахшаста патшаның егерменче елы иде …”. (Нәхәмия 2:1)
Без Нисанның 1-нче көне турында сөйләшәбез, чөнки яңа ел аның белән башланган, һәм патша бәйрәм вакытында Нәхәмиягә мөрәҗәгать иткән. Астрономик исәпләүләр буенча, Нисанның 1-нче көненә туры килгән ярым ай, Фарсы патшасы Артахшаста идарә итүенең 20-нче елында, б.э.к. 444-нче елның 4-мартында 22.00 сәгатьтә күктә күренде. Димәк, Фарсы патшасының Иерусалимны торгызу турындагы боерыгы б.э.к. 444-нче елның 4-нче мартында чыга.
Түбәндәге вакытлы шкаланы карагыз. Бу шимбә – Пальма якшәмбесе – Гайсә Иерусалимга ишәк өстендә кереп Үзен Мәсих дип игълан иткән көн – безнең эраның 29-нчы март көне. Зәкәрия белән Даниилның пәйгамбәрлекләре бер көн төгәллек белән үтәлде. Түбәндәге шкаланы карагыз.
Даниил сүзләре буенча, Мәсих килгәнче 173,880 көн үтәргә тиеш; Көннәр Нәхәмия җитәкчелегендә Иерусалимны торгызу турындагы указ бирелгәннән санала һәм б.э 33- елының 29 мартында тәмамлана. Гайсә Пальма якшәмбесендә Иерусалимга керде.
Бер көн эчендә күп пәйгамбәрлекләрнең үтәлеше шуны күрсәтә: Аллаһы безгә Мәсихнең килү вакыты турында ачык итеп һәм илаһи билгеләр белән күрсәтте . Соңрак, шул ук көнне, Гайсә Мәсих тагын бер пәйгамбәрлекне – Мусаның пәйгамбәрлеген үтәде. Ул Үзенең төп җиһадына китергән соңгы вакыйгалар чылбырын башлап җибәрде – соңгы дошман (үлем) белән аяусыз алыш. Бу безнең киләсе тема булачак.
[1] Пәйгамбәрләрдән “үлем” яки “тәмуг” турында берничә өземтә:
– Ләкин син үлеләр дөньясына,
упкын тирәнлегенә төшерелдең( Ишәгыйя14:15)
– Сиңа мактау-шөкерләр яудыручы үлеләр дөньясы түгелдер, сиңа дан җырлаучы да әҗәл түгел;(Ишәгыйя 38:18)
– …аның җаны кабер якасында булыр, һәм үлем алып килүче затлар аңа якыная барыр.(Әюб 33:22)
– …алар сине упкынга олактырачак, һәм син диңгезләр йөрәгендә үләчәксең.(Яхәзкыл 28:8)
– Гаскәриләрнең кайберләре – упкынның иң төбендә, Ашшур каберенең әйләнә тирәсендә; җирдә яшәүчеләрнең котларын алган ашшурлылар һәммәсе һәлак булган, кылычтан егылган.Яхәзкыл 32:23)
– Әй Ходай, Син җанымны тәмугътан күтәрдең, мине кабергә төшерелә торганнардан аерып сакладың.(Мәдхия 29:4)
[2] Борынгы һәм хәзерге календарьларны чагыштыру (мәсәлән, Нисан 1 = 444 елның 4-мартында) һәм борынгы яңа айларны исәпләү доктор Харольд В. Хохнердан алынган, “Мәсих тормышының хронологик аспектлары”. 1977, 176 бит.